Mục lục bài viết
Đào tạo Thiết kế nội thất ở Việt Nam hiện nay đang dần được chú ý nhiều hơn, các trung tâm, trường cao đẳng, đại học cũng bắt đầu mở rộng và phát triển một cách rộng rãi. Vậy yêu cầu thực tế đào tạo ngành thiết kế nội thất ở Việt Nam hiện nay như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu
Bối cảnh thị trường nội thất và Đào tạo Thiết kế nội thất tại Việt Nam
Trong bối cảnh phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19 và tình hình khủng hoảng kinh tế toàn cầu, thị trường nội thất tại Việt Nam đã trải qua sự biến động. Tuy nhiên, chúng ta có thể khẳng định rằng ngành Nội thất Việt Nam đang chuẩn bị bước vào giai đoạn phát triển mới, kéo dài từ năm 2023 đến 2030. Điều này được thể hiện qua sự hiện diện của nhiều thương hiệu nội thất quốc tế hàng đầu, từ Italia, Tây Ban Nha, Mỹ, Nhật Bản… tại thị trường Việt Nam. Đồng thời, số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nội thất trong nước đã tăng lên khoảng 10,000, và sự thành lập Hội Nội thất Việt Nam ngày 12/7/2023 là một dấu mốc quan trọng, đánh dấu một chặng đường mới cho ngành Nội thất Việt Nam. Mặc dù ngành này còn non trẻ so với thế giới, nhưng nó đầy tiềm năng và cơ hội, phản ánh sự phát triển ổn định về chính trị và kinh tế của đất nước.
Trong lĩnh vực đào tạo, ngoài các ngành truyền thống như Kiến trúc và Thiết kế Nội thất, đã xuất hiện nhiều cơ sở đào tạo mới trong lĩnh vực Kiến trúc – Nội thất tại Việt Nam. Tổng cộng có trên 30 cơ sở Đào tạo Thiết kế nội thất công lập và dân lập liên quan đến nội thất. Trong vòng 5 năm gần đây, sự tăng trưởng của số lượng thí sinh có nguyện vọng và tham gia kỳ thi vào ngành thiết kế nội thất đã tăng trung bình khoảng 20% mỗi năm. Trước sự phát triển đột phá của thị trường, các cơ sở đào tạo ngành Nội thất đã thực hiện một số thay đổi tích cực, tuy nhiên, vẫn còn kém cạnh về mặt đáp ứng nhu cầu thực tế. Các chương trình đào tạo, phương pháp học tập, và đặc biệt là triết lý đào tạo hiện vẫn còn mơ hồ.
Để phát triển ngành thiết kế Nội thất tại Việt Nam một cách nhanh chóng và bền vững, chúng ta cần xây dựng và đổi mới quan điểm trong đào tạo tại từng cơ sở và trường học, cũng như trên phạm vi quốc gia. Việc này cần được thực hiện sớm để chúng ta có thể đáp ứng kịp thời nhu cầu của thị trường và hình thành thế hệ nhà thiết kế nội thất mới, sẵn sàng tận dụng những cơ hội mới.
Một số yêu cầu thực tế đối với Đào tạo Thiết kế nội thất ở Việt Nam
Đòi hỏi đa dạng về vị trí làm việc
Nói một cách trực quan, ngành Thiết kế Nội thất tại Việt Nam hiện đang ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển, có thể coi như một “startup” đang trong giai đoạn khởi sự. Trong tình hình này, chúng ta đang gặp phải tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng về sự chuyên nghiệp trong nhiều vị trí liên quan đến ngành này, bao gồm lĩnh vực lý luận, phê bình, thiết kế và thi công. Mặc dù việc Đào tạo Thiết kế nội thất đã có lịch sử hàng chục năm, ví dụ như từ trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, nhưng truyền thống “Trang trí nội thất” vẫn thể hiện những điểm mạnh và điểm yếu trong bối cảnh mới.
Hiện tại, chúng ta tập trung chủ yếu vào việc đào tạo “Nhà thiết kế nội thất” mà thiếu đi sự đa dạng trong các chuyên ngành như lý luận, phê bình hoặc thi công nội thất – những vị trí công việc mà thị trường đang cần và kỳ vọng, nhưng vẫn chưa có sự phát triển tương ứng.
Vấn đề về Phong cách và Bản sắc trong Đào tạo Thiết kế nội thất
Ngành Nội thất tại Việt Nam đang trải qua một quá trình phát triển đồng thời cảm nhận được nhiều yếu tố tác động đến sự đa dạng và bản sắc của nó. Sự phát triển kinh tế và xã hội, cùng với sự thích nghi của ngành này với nhu cầu xã hội, đã dẫn đến việc tách rời nó từ ngành Xây dựng và Kiến trúc. Mặt khác, ngành Nội thất cũng mang trong mình sự ảnh hưởng từ Mỹ thuật Việt Nam, với nguồn gốc chính từ Trường Mỹ thuật Đông Dương và sau này là Đại học Mỹ thuật Công nghiệp.
Hiện nay, ngành Thiết kế Nội thất tại Việt Nam đang cố gắng tận dụng cả hai yếu tố mạnh mẽ từ lĩnh vực Kiến trúc và Mỹ thuật. Tuy nhiên, qua nhiều giai đoạn lịch sử đặc thù, từ thời kỳ phong kiến đến giai đoạn bao cấp, sau đó là quá trình hội nhập, ngành Nội thất Việt Nam đã trải qua những đợt thay đổi và đứt gãy trong việc thúc đẩy và phát huy truyền thống của mình.
Tốt là may mắn khi gần đây, chúng ta có thể thấy sự xuất hiện của một phong trào mới trong nhiều thiết kế, cuộc thi và giải thưởng – một phong trào có thể gọi là “Tìm lại bản sắc – Nội thất định hướng theo con người.” Tuy nhiên, việc xác định một phong cách Nội thất Việt Nam đích thực vẫn đang ở phía trước, và điều này phụ thuộc nhiều vào sự phát triển của các cơ sở Đào tạo Thiết kế nội thất tại Việt Nam.
Khả năng Đào tạo Thiết kế nội thất thích nghi nhanh sau khi tốt nghiệp
Dựa trên các khảo sát gần đây, phản hồi từ các doanh nghiệp tuyển dụng tốt nghiệp ngành Thiết kế Nội thất về khả năng thích ứng nhanh trong công việc (có khả năng làm việc ngay, không cần đào tạo lại) vẫn còn thấp. Điều này cho thấy sự khoảng cách giữa môi trường học tập và thực tế công việc. Sinh viên trong ngành cử nhân Thiết kế Nội thất, sau 4 hoặc 5 năm học, thường được trang bị kiến thức cơ bản về nghề thiết kế nội thất với sự tập trung nhiều vào lý thuyết và giả định. Tuy nhiên, khi họ bước ra thực tế làm việc, họ thường phải đối mặt với những tình huống phức tạp và thực tế khó khăn, đôi khi gây cho họ sự lúng túng. Họ cần thời gian để thích nghi và thường cần sự hướng dẫn thêm.
Một số sinh viên may mắn hơn khi có cơ hội tiếp xúc với thực tập trong các doanh nghiệp trong quá trình học. Tuy nhiên, việc tìm kiếm được một doanh nghiệp phù hợp để thực tập và gắn bó trong thời gian học còn khá khó khăn. Vấn đề quan trọng là cần cải thiện việc bổ sung kiến thức và kỹ năng thực tế vào chương trình học để các dự án của sinh viên không chỉ dừng lại ở mức “concept”. Điều này đòi hỏi sự điều chỉnh trong cách giảng dạy của các cơ sở đào tạo.
Yêu cầu về Năng khiếu Mỹ thuật trong ngành Thiết kế Nội thất
Tương tự như ngành Kiến trúc, ngành Thiết kế Nội thất đòi hỏi một sự kết hợp độc đáo giữa khía cạnh kỹ thuật và nghệ thuật. Người học và làm việc trong lĩnh vực thiết kế nội thất cần phải có sự óc thẩm mỹ và tư duy sáng tạo. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là sinh viên thiết kế nội thất phải có tất cả các kỹ năng của một họa sĩ truyền thống. Việc đánh giá năng khiếu cho ngành Thiết kế Nội thất là quan trọng, nhưng nhiều trường học, cả trong nước và quốc tế, đã dịch chuyển sang đánh giá sự óc thẩm mỹ và khả năng phân tích không gian, không chỉ dựa vào các kỳ thi vẽ hoặc môn học thuần túy về nghệ thuật.
Gần đây, chương trình giáo dục phổ thông cũng đã điều chỉnh hệ thống môn học Mỹ thuật, tạo điều kiện cho việc đánh giá các yêu cầu đầu vào của việc Đào tạo Thiết kế nội thất ở môi trường cao đẳng, đại học. Bên cạnh đó, việc xếp ngành Thiết kế Nội thất vào nhóm ngành Xây dựng – Kiến trúc cũng đòi hỏi điều chỉnh về yêu cầu đầu vào và đầu ra để phù hợp hơn. Việc sử dụng kỳ thi vẽ người làm cơ sở đánh giá cho việc tuyển sinh vào ngành Thiết kế Nội thất cần được xem xét lại để đảm bảo tính phù hợp và đúng mức.
