Mục lục bài viết
Trong suy nghĩ của nhiều người, học thiết kế đồ họa đồng nghĩa với việc thành thạo phần mềm, hiểu rõ bố cục, màu sắc và cho ra những sản phẩm “đẹp mắt”. Tuy nhiên, khi bước vào thị trường lao động, không ít designer trẻ nhận ra: những gì họ cần để tồn tại và phát triển lại nằm ngoài giáo trình. Khoảng cách giữa đào tạo trên trường lớp và thực tế nghề nghiệp không chỉ tồn tại ở Việt Nam mà là câu chuyện chung của ngành thiết kế toàn cầu. Bài viết này sẽ chỉ ra cho bạn 5 điều quan trọng nhất mà trường thiết kế không dạy bạn!
1. Kiến thức có thể lỗi thời trước khi bạn ra trường
Chương trình đào tạo thiết kế thường được xây dựng theo chu kỳ dài, trong khi ngành sáng tạo lại thay đổi theo từng năm. Phần mềm cập nhật liên tục, xu hướng thị giác dịch chuyển nhanh, vai trò của designer mở rộng sang UI/UX, product thinking, motion, AI hỗ trợ thiết kế,… Hệ quả là: những gì bạn học năm nhất có thể không còn là kỹ năng cốt lõi khi bạn tốt nghiệp.
Kiến thức thiết kế đã được học có thể lỗi thời trước khi bạn ra trường
Tất nhiên, điều này không có nghĩa kiến thức nền tảng là vô ích. Nguyên lý thị giác, tư duy bố cục, khả năng cảm nhận màu sắc vẫn là “xương sống” của nghề. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở những gì nhà trường cung cấp, bạn sẽ rất dễ bị tụt lại phía sau so với thị trường. Chính vì vậy, designer chuyên nghiệp bắt buộc phải hình thành thói quen tự cập nhật: chủ động học công cụ mới; theo dõi xu hướng ngành qua báo cáo, case study; cập nhật phong cách thiết kế đồ họa, hiểu sự dịch chuyển của nhu cầu doanh nghiệp và người dùng.
2. Học thiết kế không chỉ là học kiến thức chuyên môn
Rất nhiều sinh viên tốt nghiệp ngành thiết kế đồ họa sở hữu portfolio chỉn chu, chuyên nghiệp, kỹ thuật tốt và tư duy thẩm mỹ rõ ràng, thế nhưng họ vẫn gặp khó khăn khi bước vào môi trường làm việc thực tế. Vấn đề không phải vì họ “thiết kế chưa đủ đẹp”, mà ở chỗ thiết kế trong doanh nghiệp không vận hành theo logic học thuật.
Bên cạnh kỹ năng chuyên môn, designer còn phải đối mặt với hàng loạt yêu cầu “ngoài thiết kế” mà nhà trường ít khi đề cập một cách hệ thống, bao gồm:
– Giao tiếp với khách hàng, lắng nghe và đáp ứng kỳ vọng
– Hiểu brie, phân tích yêu cầu và đặt câu hỏi đúng ngay từ đầu
– Phối hợp với các bộ phận khác như marketing, kinh doanh, kỹ thuật
– Quản lý thời gian, deadline và tần suất chỉnh sửa
Trong môi trường chuyên nghiệp, designer hiếm khi làm việc độc lập. Mỗi sản phẩm thiết kế là kết quả của một chuỗi phối hợp liên nội bộ – ở đó thiết kế chỉ là một mắt xích trong toàn bộ chiến lược thương hiệu, quảng bá sản phẩm và truyền thông. Và vì vậy, một layout đẹp nhưng không phù hợp định hướng marketing, không khả thi về mặt kỹ thuật hoặc vượt quá ngân sách đều có thể bị loại bỏ.
Có thể nói, sự khác biệt lớn nhất giữa trường học và thực tế nằm ở cách đánh giá kết quả. Ở giảng đường, bài tập thường được chấm điểm dựa trên cá tính sáng tạo và sản phẩm cuối cùng. Trong doanh nghiệp, thiết kế được đánh giá thông qua quy trình làm việc, mức độ hiệu quả và khả năng đáp ứng mục tiêu chung.
Chính sự khác biệt này đòi hỏi designer không chỉ biết “làm đúng”, mà còn phải biết “làm sao cho phù hợp”. Đây là bước chuyển bắt buộc để một người học thiết kế trở thành người làm nghề thiết kế đúng nghĩa.
3. Thiết kế xuất sắc nhất không phải là đẹp nhất, mà là phù hợp nhất
Một trong những cú sốc lớn nhất của designer trẻ là khi sản xuất sản phẩm “rất đẹp” nhưng lại bị từ chối. Lý do không phải vì nó xấu, mà vì nó không phù hợp. Thiết kế trong môi trường thương mại không được đánh giá bằng cảm xúc cá nhân, mà bằng câu hỏi:
– Nó có giải quyết đúng vấn đề không?
– Có phù hợp với đối tượng người dùng không?
– Có đáp ứng mục tiêu kinh doanh không?
Thiết kế xuất sắc nhất là thiết kế phù hợp nhất với hình ảnh và giá trị của thương hiệu
Một banner dễ đọc, chuyển đổi tốt có thể không ấn tượng bằng một layout phá cách. Nhưng trong nhiều trường hợp, chính sự rõ ràng, tiết chế và đúng mục tiêu mới là tiêu chuẩn của thiết kế hiệu quả.
Bạn sẽ thấy trường học thường khuyến khích sáng tạo và thể hiện cái tôi nghệ sĩ. Nghề nghiệp thực tế lại yêu cầu designer biết đặt mình sau mục tiêu chung. Chỉ khi hiểu được điều này, bạn mới thực sự bước sang tư duy làm nghề, thay vì chỉ “làm cho đẹp”.
4. Hãy học trình bày ý tưởng một cách dễ tiếp cận nhất
Theo các chuyên gia thiết kế tại AWE, một ý tưởng tốt nhưng không thể trình bày rõ ràng thì gần như không có cơ hội được công nhận hay triển khai. Trong môi trường làm việc thực tế, thiết kế không tồn tại trong “không gian chuyên môn khép kín” của designer, mà phải được hiểu – chấp thuận – và sử dụng bởi nhiều đối tượng khác nhau.
Thực tế cho thấy, phần lớn quyết định liên quan đến thiết kế đều được đưa ra bởi khách hàng, quản lý hoặc các bộ phận như marketing, kinh doanh, kỹ thuật – những người được đào tạo bài bản về thiết kế. Vì vậy, một phương án dù hợp lý về mặt chuyên môn nhưng được trình bày bằng ngôn ngữ quá học thuật, quá cảm tính hoặc thiếu cấu trúc vẫn rất dễ bị từ chối.
Đó là lý do mà AWE cho rằng, chương trình đào tạo thiết kế tại các trường cần chú trọng mạnh mẽ về rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng diễn giải ý tưởng cho người học:
– Biết cách kể câu chuyện đằng sau thiết kế
– Biết cách chuyển các quyết định thị giác (màu sắc, bố cục, typography) thành ngôn ngữ đời thường, dễ hình dung
– Biết bảo vệ quan điểm chuyên môn trong thiết kế
Một designer chuyên nghiệp sẽ không thuyết phục người khác bằng việc khẳng định thiết kế này đẹp hay đúng gu, mà bằng lập luận rõ ràng và sắc bén nhất: thiết kế này giải quyết vấn đề gì, phục vụ ai và mang lại giá trị nào. Khi người nghe hiểu được logic đó, họ không chỉ hài lòng với phương án thiết kế, mà còn tin tưởng vào tư duy của người làm ra nó.
5. Đừng ngại thử thách những việc mình không thích
Trong những năm đầu làm nghề, bạn có thể sẽ phải làm đi làm lại những task công việc khô khan, chỉnh sửa chi tiết nhỏ, thậm chí trái với gu thẩm mỹ cá nhân. Nhưng chính giai đoạn đó giúp bạn hiểu sâu quy trình vận hành thực tế, rèn luyện tính kỷ luật và sự chuyên nghiệp, mở rộng khả năng thích nghi nhanh chóng với nhiều loại dự án khác nhau.
Thực hiện tốt các công việc mang tính lặp lại cũng là cách để bạn rèn luyện kỹ năng nghề
Rất nhiều designer trưởng thành từ những công việc họ không thích làm. Bởi vì khi vượt qua vùng an toàn, bạn không chỉ học thêm kỹ năng mới, mà còn học được cách làm nghề bền bỉ. Trường thiết kế cho bạn nền tảng, nhưng nghề thiết kế đòi hỏi bạn nhiều hơn thế. Khoảng cách giữa biết thiết kế và làm được nghề nằm ở tư duy, kỹ năng mềm, khả năng thích nghi và tinh thần học hỏi liên tục.
Nếu trường học giúp bạn đặt những viên gạch đầu tiên cho tư duy thiết kế, thì môi trường làm việc thực tế buộc bạn phải hoàn thiện ngôi nhà của chính mình. Khi bạn thôi hỏi thiết kế của mình có “đẹp” hay không, và bắt đầu quan tâm nó có “đúng và hiệu quả” hay không, thì tức là bạn đã bước sang một giai đoạn khác của người làm nghề thiết kế thực thụ.
